Lettre de Maria de Molleres [greffier : Etchegarayco Haurra Maria] à Bitor & Bernat de Farandiret

Lettre de Maria de Molleres [greffier : Etchegarayco Haurra Maria] à Bitor & Bernat de Farandiret

Maria de Molleresen gutuna Bitor & Bernat de Farandireti

Molleres, Maria de

Lamikiz, Xabier (photographie numérique) / Padilla-Moyano, Manuel (transcription de la lettre) / Videgain, Charles (transcription de la lettre)

CNRS IKER (UMR 5478)

20.02.1757

01.10.2016

01.07.2016

manuscrit

PDF

2 fichiers (fac-similé 4 p., 4338 Ko et transcription 2 p., 316 Ko)

basque

philologie

correspondance

dialectologie

labourdin

famille

vie domestique

Une habitante du Labourd écrit à ses amis vivant à Louisbourg au Canada. La lettre, convoyée par un bateau parti de Bayonne, fut saisie durant la traversée par la marine anglaise en 1757.

L’auteure, Maria de Molleres, écrit à des amis, frères entre eux, Bittor et Bernat de Farandiret (Pharandiet/Darandiet). Le fait qu’ils aient écrit à leurs parents les a rajeunis de dix ans. Les frères sont partis depuis cinq ans et les parents souhaitent leur retour sans tarder tant ils sont attristés de leur absence. Leur sœur serait prête à aller très loin, jusque même Bordeaux pour les voir. Ils n’ont pas eu de réponse durant trois ans. La sœur a trouvé une fiancée idéale pour Beinat, l’un des frères. Salutations des proches et voisins. Pendant qu’elle rédigeait la lettre, et que les autres s’amusaient, l’auteure a fait brûler une chandelle à l’intention des deux récipiendaires.

Louisbourg

Pays basque (France)

18e siècle

Domaine public

Nous tenons à exprimer notre sincère gratitude aux Archives nationales de l'Amirauté britannique pour la permission de publier les images numériques.

Paternité - Pas d'utilisation commerciale - Partage selon les Conditions Initiales [CC] [BY] [NC] [SA]

A bertsioa

<06.1r> 69

presenteco le^ttra hau errendatuco / caio laures tirun mariacoeneco / semeari chanpartierari chebecat / eta harc errendatuco du bitor /⁵ de Farandiret edo bernat de / Farandiret anaia bata edo / bercea ganat

<06.2r> Bitor de Farandiret eta Beinat de Farandiret / eneadisquide maite maitiac harcen dut libertate / cuei bi lerroren eschribaceco jaquin deçaçuen / amoreac gatic cuen aita eta amaren b eta /⁵ arebaren ahaide eta adisquide gucien berriac / gorainçi darotcue gastigacen ossasuna on bat / dutela desiraçen luquetela cuec hala bacind / ute errecibitu dute cuec eguin letra ungui / placer hartu baitute cuen berrien adicias /¹⁰ aita eta ama hamar urtes gastatu dire cuen / berrien adicias orai desiracen tute luquete / ceboc cuen berriequin icustias marchoaren / lehenbicico jgandian eguin behartu bors urte / hemendic partitu cinetela gerostic esquara /¹⁵ hala satifatu nola aurten jaincoac gracia / handiac eguiten darosquicue eta estarotcue / batere gutiago eguinen baldin ematen badi / ocue satifacionea cuen aitari eta amari cueⁿ / jcustecoa ecen hurren dire hagorandu cuec /²⁰ beguis jcusi nahis munduco ontasun guciac / baino nahiago luquete cuec beguis jcusi guer^o / hilen badire ere hain ungui cuen arebac / cuen jcusteco desira baluque non uste balu / munduco tresoric handienac guciac uts bai /²⁵ lecaque cuen jcusteco non bordele becain / hurbil balis esbailuque batere herabe urr / axa cuen jcusteco hambat demboras jbiri / dire cuen berriac jaquin nahis hirur urtes / eguin tuste bors letra eta behin ere cuenic /³⁰ ecin jcan bainan aurten comprenitu dut^e / eguin tucuela cuec ere letrac arebac

<06.3r> goraici osaba eta jceba guciec gorainci cusina / guciec gorainci etchegaraico familia guciac / gorainci erotaco falia guciac gorainci ague / reco familia guciac gorainci camietaco /⁵ familia guciac gorainci andregaia escondu / da hausteico cadetequin seme handi bate / quin daude cuen arebac eguin du hequien / esconca cuenac ere eguina dago baldin dispo / sacen bacarete bitor ene anaia maitia compre /¹⁰ niaraci jcatu daut marinel batec hor ha / bitacen carela bainan guciarequin ere / behinere estut sinesi cergatic espaicaosca^t / capable cu guri damu horren eguiteco / beinat ene bihos maitia dio cure arrebac /¹⁵ baduela hirur urte cure emaste gaia / bilatua duela bethi dagoela hagorandua cu / jcusi nahis bethi galdeguiten dioscala cu^re / berriac eta bethi aguincen caituela baldin / fraide eguin gogo espaducu esconca trataça /²⁰ le handi bat da hura bainan berreric estu / eguiten hargatic cuec eguiteco dauca hura / apa landaburucoac mariac machume estebe / necoc gachina chume castienecoc gaachic / guci guciec gorainci /²⁵ bitor eta beinat ene / adisquide eta hauco maite maitiac gororaici / darotcuet particularsqui nic letraren / eguiliac gucien gainetic maria de molleres / etchegaraico hauramariac eguina /³⁰ oxailaren 20 an eguina 1757 / lapiceco andregaiac gorainci mila mila

<06.3v> orai compreni cacue guc cuec cein maite / caitustegun candela bat ere erre guin / duen hunen eguitian berciac / liberticionian eta gu hunen / eguiten

B bertsioa

<06.1r> 69

Presenteko letra hau errendatuko zaio Laures Tirun Mariakoeneko semeari, xanpartierari xebekat (†), eta hark errendatuko du Bitor de Farandiret edo Bernat de Farandiret, anaia bata edo bertzeaganat.

<06.2r> Bitor de Farandiret eta Beinat de Farandiret, ene adiskide maite-maitiak, hartzen dut libertate zuei bi lerroren eskribatzeko, jakin dezazuen amoreak gatik zuen aita eta amaren, bai eta arrebaren, ahaide eta adiskide guzien berriak. Goraintzi darotzue, gaztigatzen osasuna on bat dutela, desiratzen luketela zuek hala bazindute. Errezibitu dute zuek egin letra, ungi plazer hartu baitute zuen berrien aditziaz. Aita eta ama hamar urtez gastatu dire zuen berrien aditziaz ; orai desiratzen lukete zebok zuen berriekin ikustiaz. Martxoaren lehenbiziko igandian egin behar tu bortz urte hemendik partitu zinetela. Geroztik ezkara hala satifatu, nola aurten Jainkoak grazia handiak egiten darozkitzue, eta eztarotzue batere gutiago eginen baldin ematen badiozue satifazionea zuen aitari eta amari zuen ikustekoa, ezen hurren dire hagorandu zuek begiz ikusi nahiz : munduko ontasun guziak baino nahiago lukete zuek begiz ikusi, gero hilen badire ere. Hain ungi zuen arrebak zuen ikusteko desira baluke, non uste balu munduko tresorik handienak, guziak utz bailezake zuen ikusteko, non Bordele bezain hurbil balitz ez bailuke batere herabe urratsa zuen ikusteko. Hanbat denboraz ibiri dire zuen berriak jakin nahiz ; hirur urtez egin tuzte bortz letra, eta behin ere zuenik ezin izan, bainan aurten konprenitu dute egin tuzuela zuek ere letrak. Arrebak

<06.3r> goraintzi, osaba eta izeba guziek goraintzi, kusina guziek goraintzi, Etchegaraiko familia guziak goraintzi, Errotako familia guziak goraintzi, Agerreko familia guziak goraintzi, Kamietako familia guziak goraintzi ; andregaia ezkondu da Hausteiko Kadetekin, seme handi batekin daude. Zuen arrebak egin du hekien ezkontza ; zuenak ere egina dago, baldin disposatzen bazarete. Bitor, ene anaia maitia, konpreniarazi izatu daut marinel batek hor habitatzen zarela, bainan guziarekin ere behin ere eztut sinetsi, zergatik ezpaitzaozkat kapable zu guri damu horren egiteko. Beinat, ene bihotz maitia, dio zure arrebak baduela hirur urte zure emaztegaia bilatua duela, bethi dagoela hagorandua zu ikusi nahiz, bethi galdegiten diozkala zure berriak eta bethi agintzen zaituela, baldin fraide egin gogo ezpaduzu. Ezkontza tratazale handi bat da hura, bainan berrerik eztu egiten, hargatik zuek egiteko dauka hura. Apa Landaburukoak, Mariak, Maxume Estebenekok, Gaxina Xume Kastienekok, Gaaxik… Guzi-guziek gorainzi. Bitor eta Beinat, ene adiskide eta hauzo maite-maitiak, goraintzi darotzuet partikularzki nik, letraren egiliak, guzien gainetik, Maria de Molleres. Etxegaraiko Haurra Mariak egina. Otsailaren 20an egina, 1757. Lapitzeko andregaiak goraintzi mila-mila.

<06.3v> Orai konpreni zazue guk zuek zein maite zaituztegun : kandela bat ere erre ginduen hunen egitian, bertziak libertizionian eta gu hunen egiten.

Oharrak

3r :3 falia : familia irakurri behar da. 26 gororaici : gorain(t)ci.